كُلوا جَميعا وَ لا تَفَرَّقوا فَاِنَّ البَرَكَةَ مَعَ الجَماعَةِ؛
گُلابی، اَمرود، اَرمود،(فارسی شرقی:امروت و ناک) درختی است گلدار از رده دولپهایها، از خانواده گلسرخیان و از زیر خانواده مالیده(Maloideae) میباشد.
در این جنس حدود ۳۰ گونه وجود دارد که بعضی از گونههای معروف شامل communis، persica, pyrifolia, syriaca و ussuriensis وجود دارد. گلابی معمولی یا گلابی اروپایی از گونه communis میباشد که میوههای آبدار با دانههای سنگی دارد و اغلب شکل کشیده دارد.
اما انواع دیگری از گلابی وجود دارند که به گلابی آسیایی معروف است که شکل آنها شبیه سیب است. در منابع آلمانی منشا گلابی را درکوههای البرز ذکر کردهاند. انواع مختلف گونه وحشی آن در جنگلهای گیلان وجود دارد که به زبان گیلکی اربه خوج و سنگ خوج معروف اند.
گلابی درختی برگریز میباشد که در شرایط آب وهوایی مناطق سرد جهان، جایی که زمستانهای سرد باعث برطرف شدن نیاز سرمایی زمستان آن میشود قابل پرورش و کشت است. میوهٔ این گیاه از لحاظ گیاهشناسی پوم است و جزء میوههای کاذب به شمار میآید. میوه گلابی معمولی عمر انباری کوتاهی دارد به همین دلیل باید قبل از رسیدن کامل برداشت شود تا بتوان به راحتی به بازار رساند.
گلابی اروپایی را در که در شمال ایران (گیلان)میروید،و در زبان گیلکی به آن خوج میگویند. که میوهای است سخت با طعم متمایل به ترشی و شیرینی.
گلابی میوه ای است سبز یا زرد رنگ ، آبدار و مخروطی شکل که دارای طعمی خوش و معطر است. گلابی را شاه میوه یا آمرود هم می نامند و به میوه پیوندی و شاداب آن شاه آمرود گویند. گیاه گلابی بومی آسیای غربی و اروپای شرقی مخصوصاً نواحی شمال غربی ایران و کوههای قفقاز می باشد. گلابی بعد از سیب مهم ترین میوه دانه دار دنیا و ایران به شمار می آید. گلابی را در زبان عربی سَفرجَل یا عَرمُوط و در زبان انگلیسی PEAR می گویند.
گونه های مختلف گلابی طعم های گوناگون از ترش تا شیرین دارند . این میوه حاوی ویتامین های E و C ، کلسیم ، آهن، منیزیم و روی است. چون گلابی میوه ای آبدار و حاوی ویتامین C می باشد ، در زیبایی پوست شما بسیار مؤثر است. یکی از خواص گلابی ملین بودن آن است . همچنین دانه های ریزی که در موقع خوردن گلابی زیر دندان احساس می کنید، برای دفع مواد زائد بدن بسیار مؤثر است.
درخت گلابی در برابر سرما از سیب حساس تر است. گل های گلابی در بهار کمی زودتر از سیب باز می شوند ، به همین دلیل بیشتر در معرض خطر سرمای بهاره قرار می گیرند . در تابستان، گیاه گلابی گرما را بیشتر از سیب تحمل می کند. گل و میوه گلابی در انتهای شاخه ها و سیخک های دو ساله بوجود می آید ، بنابراین هنگام هرس درختان بارور ، باید در حفظ سیخک ها دقت کرد. میزان محصول در باغ های معمولی به 45 تن در هکتار می رسد. تعداد ارقام گلابی موجود در ایران حدود 120 نوع است. مهمترین ارقام بومی عبارتند از :
شاه میوه کرج ، شاه میوه خراسان ، شاه میوه اصفهان ، گلابی نطنز کاشان ، محمدعلی مشهد ، سه فصله کرج ، سیبری ، گلابی پیغمبری .
از گلابی های خارجی نیز که کم و بیش در ایران کشت می شوند می توان : آنژو، وینترنلیس، بارتلت، دوشس، ژاندارک، باسه، کولمار، بوره ژیفار و دوینه دوکومیس را نام برد. بارتلت که در اروپا بنام ویلیامز مشهور است، مهم ترین و پر کشت ترین گلابی در دنیا به شمار می رود.
یک نوع گلابی جنگلی که در کهکیلویه می روید و تخم آن زیاد است را انجوجک می نامند. میوه آن قابل استفاده نیست، ولی زمانی که میوه روی خاک می افتد و می پوسد، تخم آن را جمع آوری می کنند که استفاده درمانی زیادی دارد.
قسمت هایی از درخت گلابی که مورد استفاده غذایی و درمانی قرار می گیرد: 1- میوه 2- برگ 3- پوست درخت آن است. گلابی را می توان بصورت خام یا پخته ( مربا و کمپوت) مصرف کرد.
• گلابی میوه ای عالی و گوارا و پرآب است که خاصیت لینت دهندگی دارد. افرادی که یبوست دارند سعی کنند 1 تا 2 عدد گلابی در روز بخورند و بلافاصله 1 لیوان آب ولرم بنوشند که خاصیت ملین آن قوی تر شود.
• گلابی میوه ای است که به آسانی هضم و جذب بدن می شود.
• گلابی دارای دانه های بسیار ریزی است که خصوصاً نزدیک هسته آن زیاد است. این دانه ها از جنس سلولزاست و در دستگاه گوارش هضم نمی شود. از این رو با عبور از دستگاه گوارش ، معده و روده را پاک می کند و کلیه مواد زائد باقیمانده در شکم را دفع می کند.
• پوست گلابی که در معرض نور خورشید قرار دارد ، از نظر ویتامین ها غنی تر است. به علاوه قسمت عمده فیبر گلابی در پوست آن است ، لذا نباید هنگام خوردن ، پوست آن را جدا کنید.
• کسانی که مبتلا به فشار خون هستند ، اگر به طور مرتب گلابی بخورند خون آنها تصفیه خواهد شد .
• گلابی برای غدد داخلی بدن بسیار مفید است . تانن و پتاسیم آن، اسید اوریک را به هر اندازه که باشد حل می کند. به همین جهت افراد مبتلا به نقرس، آرتروز و رماتیسم می توانند از آن بهره زیادی ببرند.
• گلابی برای معالجه امراض سینه یک میوه عالی است و این خاصیت مربوط به تانن آن است و اگر گلابی کمی گس باشد برای سینه بهتر است.
• گلابی به علت دارابودن ارسنیک رعشه را درمان می کند.
• ماده مهم دیگری که در گلابی موجود است عنصر بور( BORON ) است که با افزایش جذب کلسیم ، از بروز پوکی استخوان به خصوص در زنان یائسه جلوگیری می کند.
• موادی که برای استخوان ها مفیدند، برای مغز نیز نافع اند. گلابی هم از این قاعده مستثنی نیست و از میوه هایی است که برای حافظه و تمرکز حواس مفید است.
• مواد موجود در گلابی برای تقویت بدن پس از بیماری هایی که نیرو و توان انسان را تحلیل می برد، بسیار مفید است. شاید به همین دلیل است که برای بیماران کمپوت گلابی می بریم. در دوران نقاهت بیماری هایی چون سل، کم خونی و ضعف شدید خوردن مخلوط آب گلابی و به بسیار مفید است.
• گلابی یکی از میوه های ضدعفونی کننده یا ضد مسمومیت است و این خاصیت به دلیل ادرارآور و ملین بودنش است.
• گلابی موجب شادابی و طراوت بدن و پوست می شود.
• گلابی برای بیماران دیابتی میوه بسیار مناسبی است ، چون قسمت اعظم قند آن سلولز، سوربیتول و لوولوز است . شاید به همین دلیل حکیم عالیقدر ایرانی ابوعلی سینا، گلابی یا کمپوت آن را برای اکثر بیماران مجاز دانسته و آن را" شاه میوه" خوانده است.
• گلابی ترشح بزاق را افزایش می دهد ،در نتیجه هضم غذا را آسان می کند . پس پوره آن برای سالمندان بسیار مفید است.
• فیبر موجود در گلابی لینین(LININ) است که غیرقابل حل بوده و برای کاهش کلسترول خون بسیار مؤثر است.
در مورد برگ آن؛
• جوشانده برگ گلابی برای کلیه بسیار مفید است ، چون ادرارآور ، ضدعفونی کننده و میکروب کش مثانه است. از این رو مبتلایان به عفونت ادراری حتماً باید آن را مصرف کنند. سنگ مجرای ادرار را دفع می کند ، برای این منظور100 گرم برگ جوان درخت گلابی را در یک لیتر آب به مدت 20 دقیقه دم کنید و آن را در سه وعده به میزان 1 تا 2 استکان تناول کنید.
• دم کرده برگ گلابی دارویی شفابخش برای بی خوابی است، اعصاب را آرام می کند و سردردهای میگرنی را درمان می کند.
• انجوجک که تخم گلابی جنگلی است ، دفع کننده کرم است و اعصاب متشنج را تسکین می دهد و اگر آن را کوبیده و شیره آن را بگیرند ، برای بندآمدن خونریزی زیاد در قاعدگی مفید است.
هضم پوست گلابی کمی مشکل است، از این رو کسانی که معده ضعیفی دارند آن را با پوست نخورند یا آن را بصورت کمپوت مصرف کنند.
بهتر است گلابی کاملاً رسیده را مصرف کنید تا خواص آن بیشتر و هضم آن راحت تر باشد.
بهتر است پس از خوردن گلابی آب سرد ننوشید ، زیرا در افراد حساس ایجاد نفخ می کند.
تهیه و تنظیم :موسوی - کارشناس تغذیه تبیان
گلابی را میتوان بصورت کمپوت شده نیز میل نمود.
نظرات کاربران